भारतमा दुई हजारको नोट प्रतिबन्धले नेपालमा के असर गर्छ?
रिजर्भ बैंक अफ इन्डियाले गत साता दुई हजार रुपैयाँको नोट चलनचल्तीबाट बाहिर निकालेपछि भारतसँग लामो खुला सिमाना रहेको छिमेकी मुलुक नेपालमा यो निर्णयको प्रभाव परेको चर्चा छ।
गत शुक्रबार जारी गरिएको विज्ञप्तिमा आरबिआईले दुई हजार रुपैयाँका नोट मे२३देखि सेप्टेम्बर ३० सम्म बैंकहरूमा साट्न सकिने बताएको थियो।
स्मरण रहोस्, सन् २०१६ नोभेम्बरमा भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले अचानक ५०० र १००० रुपैयाँका नोट बन्द गर्ने घोषणा गरेका थिए। यसलाई डिमोनेटाइजेसन भनियो, जसको व्यापक फैलावट थियो।
यस्तो अवस्थामा भारतले चलनचल्तीबाट दुई हजार रुपैयाँका नोट फिर्ता लिएपछि नेपालमा के असर पर्न सक्छ भन्ने प्रश्न उठिरहेको छ।
भारतको पहिलो नोटबन्दीको प्रभाव के थियो?
सन् २०१६ मा भारतले अचानक ५०० र १ हजार दरका नोट प्रतिबन्ध लगाएपछि नेपालका बैंकहरूमा ८ करोड ११ लाख रुपैयाँका नोट थिए।
नेपाल राष्ट्र बैंक (केन्द्रीय बैंक)का अनुसार देशका विभिन्न बैंकमा ५०० दरका ६८ हजार १४७ र एक हजारका १६ हजार ५५२ नोट अझै सुरक्षित छन्।
यसबाहेक नेपालका सर्वसाधारणसँग पनि यी नोट थिए, यद्यपि यिनको परिमाणको ठोस तथ्यांक छैन।
सन् २०१६ को नोटबन्दीपछि नेपालमा १०० रुपैयाँभन्दा बढीको नोट चलेको छ।
नेपाल राष्ट्र बैंकले पनि सय रुपैयाँभन्दा बढीको नोट ल्याउन र लैजान प्रतिबन्ध लगाएको छ।
यसका आधारमा राष्ट्र बैंकका प्रवक्ता नारायणप्रसाद पोखरेल भन्छन्, ‘भारतमा दुई हजार रुपैयाँका नोट फिर्ता लिँदा नेपालमा प्रभाव शून्य हुनेछ भन्ने प्रष्ट भन्न सकिन्छ।‘
तर, नेपालमा सर्वसाधारणसँग यस्ता नोट पक्कै हुनेछन् र उनीहरूले समस्या भोग्न सक्छन्।
पोखरेल भन्छन्, ‘नेपाल भारतसँग सीमा जोडिएका क्षेत्रमा पक्कै पनि भारतीय मुद्रा हुनेछन्, सुविधाका लागि ठूला दरका नोट बोक्ने गर्छन्।’
नोट भएका नेपालीलाई के होला ?
नेपाल र भारतबीच लामो खुल्ला सिमाना छ र यहाँको आवतजावतमा कुनै प्रतिबन्ध छैन।
नेपाल-भारत सीमा क्षेत्रमा मानिसहरू सहजै आवतजावत गर्न सक्छन्।
भारतका मानिसहरू पनि सजिलै नेपाल पुग्छन् र त्यहाँका बजारहरूमा किनमेल गर्छन्।
नेपाल र भारतको सीमावर्ती जिल्लामा पनि दुवै देशको मुद्रामा कारोबार हुने गरेको छ।
आधिकारिक रूपमा नेपालमा दुई हजार रुपैयाँको नोट नहुन सक्छ, तर नेपालमा जनतासँग भएको अनुमान गर्न भने सकिन्छ।
पोखरेल भन्छन्, ‘व्यक्तिगत प्रयासबाट मात्रै जनताले नोट साट्नुपर्ने हुन्छ, नेपालमा दुई हजार दरका नोट अवैध भएकाले भारत-नेपालबीचको बैंकिङ च्यानलबाट यो गर्न सकिँदैन।’
अधिकारीका अनुसार यसअघि पनि नेपालले भारतका उच्च मूल्यका नोट प्रयोग गर्दैन।
नेपालका प्रधानमन्त्रीको भारत भ्रमणमा के भयो?
६ वर्षअघि भारतमा भएको नोटबन्दीपछि नेपालको बैंकिङ प्रणालीमा रहेको पाँच सय र एक हजार दरका नोटलाई लिएर भारत र नेपालका अधिकारीबीच पटकपटक वार्ता भएको थियो।
पूर्वप्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाको भारत भ्रमणका क्रममा नेपालले भारतसँग ८ अर्ब १ करोड रुपैयाँ साट्ने प्रस्ताव गरेको थियो।
त्यसपछि दुवै देशका केन्द्रीय बैंकका गभर्नरबीच वार्ता भएको थियो। तर भारतको केन्द्रीय बैंकका गभर्नरले नेपाललाई समस्या भएको संकेत गरेका छन्।
तर, गत वैशाख २८ गते दुबै देशका केन्द्रीय बैंकको प्राविधिक समितिको बैठक बसे पनि यो विषय एजेण्डामा थिएन।
भारतीय अधिकारीसँग पटकपटक वार्ता गरेर पनि समाधान नआएकाले नेपाली अधिकारीहरू अहिले यो समस्याको समाधानमा खासै आशावादी छैनन्।
पोखरेल भन्छन्, ‘धेरै प्रयास गर्दा पनि कतै सुनुवाइ नभएकोले नेपालको हार स्वीकारेजस्तै हो।’
नेपालका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ भारत भ्रमणमा जाने कार्यक्रम भए पनि नेपाली अधिकारीहरूले नोटबन्दीको मुद्दा उठाउने सम्भावना धेरै नरहेको बताएका छन्।
प्रतिक्रिया दिनुहोस्
थप समाचार
